(Πηγή Πληροφοριών: ΥΠΑΤΗ Μαρτυρική Πόλη 1944-2004 60 χρόνια από το Ολοκαύτωμα, Αθήνα 2004 Έκδοση του συνδέσμου Υπαταίων και Φίλων της Υπάτης " Ο Άγιος Ηρωδίων")
Εκτελέστηκαν...89 και πυρπολήθηκε όλο το χωριό
Ημερομηνία...17 Ιουνίου 1944

ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ

Κατά τη διάρκεια της γερμανό-ιταλικής κατοχής της Ελλάδας (1941-1944) ,στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο , αναπτύχθηκε στην Υπάτη και μάλιστα πολύ νωρίς , από το τέλος του 1941 , αξιόλογη αντιστασιακή δράση. Έτσι η πόλη ήταν συνεχώς το κέντρο αυτής της Αντίστασης για όλη την περιοχή. Οι αντιστασιακές οργανώσεις δίνοντας σημαντικές μάχες και κάνοντας σαμποτάζ συνεχώς απασχολούσαν τον εχθρό και έτσι δεν μπορούσαν να στραφούν εναντίον σε άλλα μέτωπα. Αποκορύφωμα της αντιστασιακής δράσης ήταν η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, στις 25 Νοεμβρίου 1942. Τότε, ως αντίποινα σε αυτή την πράξη εκτελέστηκαν 10 Υπαταίοι πατριώτες στα βάθρα της γέφυρας , την 1-12-1942, και άλλοι 6 στο γειτονικό χωριό Καστέλια, στις 6-12-1942. Αρχικά επανειλημμένες ήταν οι επιδρομές των Ιταλών και στη συνέχεια των Γερμανών στη Υπάτη , όπου συλλαμβάνανε και εκτελούσαν κατοίκους, έκαιγαν σπίτια και καταστρέφανε τις εγκαταστάσεις και υποδομές της πόλης .

ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣ ΥΠΑΤΗΣ

Το τελικό κτύπημα ήταν το Ολοκαύτωμα της Υπάτης , που έγινε στις 17 Ιουνίου 1944, που κατακάηκε και ισοπεδώθηκε όλη η πόλη , ανατινάχτηκαν οι εκκλησίες, χάθηκαν οι περιουσίες και εκτελέστηκαν ή κάηκαν μέσα στα ερείπια δεκάδες συμπατριώτες μας. Σύνολο 89 νεκροί, μόνο μέσα στην Υπάτη, στις διάφορες φάσεις του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, δεκάδες τραυματίες και ανάπηρους και μια πόλη τελείως κατεστραμμένη και εξουθενωμένη. Για την εκτέλεση των Υπαταίων στα Καστέλια.

Ένα ιστορικό κείμενο από τον ιερέα του χωριού Καστέλλια τΤου π. Παναγιώτη Παπανικολάου :

«Την 5ην Δεκεμβρίου (Σημ.Συντ.: 6ηνΔεκεμβρίου, από δικά μας στοιχεία ), ημέραν Τετάρτην του έτους 1942 ? περί ώραν 7ην πρωινήν , μετέβαινον εις Εκκλησία του χωρίου Καστελλίων. Σε μια στιγμή που κοίταξα προς Γκιώνα είδα εις άκρον του χωριού και εις τον δρόμον , που μεταβαίνει προς Καλοσκοπή, μια παράταξη Ιταλών στρατιωτών, μερικά μεταγωγικά και δύο αυτοκίνητα σταθμεύοντα εις οικίαν Ιωάννου Ν.Μακρή. Μόλις εισήλθον εις την Εκκλησίαν Ευαγγελίστρια και ήρχισα να διαβάζω, ήλθον δύο Ιταλοί στρατιώται και ο εις εξ αυτών με παραφθαρμένα ελληνικά μού είπε ότι πρέπει να μεταβώ εις τον Διοικητήν του τμήματος να διαβάσω ευχήν εις τους Έλληνας, οι οποίοι θα εκτελεσθούν. Όταν μετέβην εις τον τόπον της εκτελέσεως εύρον εκεί και τον τέως πρόεδρον της Κοινότητος Δρόσον Βέλλιον. Εκεί ήτο και εις Ιταλός αξιωματικός, ο οποίος εγνώριζε την Ελληνικήν Γλώσσαν. Οι καθολικοί ουδέποτε εκτελούν ανθρώπους, εάν δεν εξομολογηθούν και μεταλάβουν των αχράντων μυστηρίων. Επειδή δε αυτούς τους πήρανε από την φυλακή εκτάκτως και όλως τυχαίως 14 τον αριθμόν, διότι τόσοι έπρεπε να εκτελεσθούν, βάσει διαφυγής του στρατηγείου, ότι δι? έναν Ιταλόν φονευόμενον θα εκτελούνται δύο Έλληνες. Είχον φονευθή κατά την επιχείρησιν ανατινάξεως γέφυρας Γοργοποτάμου 7 Ιταλοί και προς εκτέλεσιν της ως άνω διαταγής επήραν προς εκτέλεσιν τους 14 Έλληνας, μεταξύ των 14 ήσαν και 6 (Σημ.Συντ. :οι 6 πρώτοι )εκ της κωμοπόλεως Υπάτης:

Χρήστος Γ.Κοντογιώργος .
Πολύμερος Ι.Μπρόφας .
Βασίλης Νικ.Σακκάς.
Δημήτριος Ν.Παγουρόπουλος.
Ανάργυρος Ν.Λυμπερόπουλος.
Βασίλειος Γ.Σπανός.
Παναγιώτης Μ .Μιχαλόπουλος,εκ Λαμίας
Αθανάσιος Δ.Σιάτρας , εκ Λαμίας.
Αθανάσιος Δ. Νάκος , εκ Λαμίας .
Δημήτριος Κ.Κοντόπουλος , εκ Λεονταρίου Καρδίτσης.
Δημήτριος Καραγιώργος , εκ περιφερείας Καρδίτσης .
Λουκάς Ν. Πριόβολος , εκ Καλοσκοπής .
Δημήτριος Χρ. Τζιβάρας , εκ Πολυδρόσου Φωκίδος.
Ιωάννης Αθ. Κομπορόζος , από Μικρό Χωριό Ευρυτανίας.

Τους είχαν δέσει ανά δύο με μια φορτοτροιχιά. Εις τα πρόσωπα αυτών διεκρίνετο η αγωνία της τύχης των. Τους είχαν πάρει νύχτα από τας φυλακάς και άυπνοι εντελώς ήσαν εκεί και ο αξιωματικός μού είπε να εκτελέσω τα θρησκευτικά μου καθήκοντα. Αλλά δια να μεταβώ πάλιν εις Εκκλησίαν, ίνα παραλάβω τα άχραντα μυστήρια να τους μεταλάβω θα παρείρχετο τουλάχιστον ένα δίωρον. Σκεφθείς προς στιγμήν την αγωνία την οποίαν θα είχαν, απεφάσισα να τους ερωτήσω τον καθένα χωριστά από πιο μέρος είναι και τι επιθυμίαν έχει έκαστος αυτών. Φαντασθήτε εις ποίαν ψυχολογικήν κατάστασιν ευρισκόμην εκείνην την στιγμήν, εάν ημπορούσα να σκεφθώ ωρίμως. Ενθυμούμαι δε ότι ο Τζιβάρας εκ Πολυδρόσου μού είπε να πώ στη μάνα του να έλθει να τον παραλάβει. Ο Πριοβόλος εκ Καλοσκοπής, μου έδωσε το ωρολόγιόν του να το παραδώσω εις την σύζυγόν του. Ο Πολύμερος Μπρόφας μού έδωσε ένα σειμείωμα με τα ονόματα των εξ Υπάτης καταγομένων και ορισμένα χρήματα 4-5 χιλιάδες, και μου είπε να τους μνημονεύω. Ήτο ακμαίο το ηθικό του και με σταθεράν φωνήν μου είπε αυτά τα ολίγα λόγια. Ο Νάκος με τον Κομπορόζον εκ Λαμίας ,οι οποίοι ήταν και οι νεώτεροι ,μου είπαν ότι θα υπάρχουν και θύματα διά την Ελευθερίαν. Οι δε λοιποί δεν ενθυμούμαι ο καθείς τι είπε. Τους παρότρυνα να σταθούν ψύχραιμοι και ότι θα ήσαν μάρτυρες της Ελευθερίας των Ελλήνων.

Τους παρέταξαν μέσα σε έναν αγρόν και μία διμοιρία εκ τεσσαράκοντα ανδρών τους επυροβόλησαν εκ των όπισθεν. Εις αξιωματικός μετέβη και έδωσε την χαριστικήν βολήν. Εμένα δε και τον πρόεδρον δεν μας επέτρεψαν να αποσυρθούμε από τον τόπο της εκτελέσεως. Διέταξαν τον πρόεδρον όπως τους θάψει εις τον τόπον της εκτελέσεως, εκεί δε επενέβην και παρεκαλέσαμεν τον αξιωματικόν να μας επιτρέψει να τους μεταφέρωμε εις το Νεκροταφείον της Κοινότητας, το οποίον κείται απέναντι του τόπου της εκτελέσεως. Μας επέτρεψε, αλλά υπό την αυστηράν διαταγήν να μην τελεσθή πομπή κατά τον ενταφιασμόν. Ούτω και εγένετο. Τα οστά των φονευθέντων παρελήφθησας υπό των οικείων των. Αυτά συνέβησαν, είναι η ιστορία μου εν ολίγοις ».

Αρμάγος Ηλίας Κων/νου

Βασιλείου Όλγα Χα Γεωργίου

Βλάχος Δημήτριος Κων/νου

Βούλγαρης Ιωάννης Κων/νου

Βλάχου Ειρήνη σύζ. Κων/νου

Γράψας Αναστάσιος Κων/νου

Γιαμπουρλής Νικόλαος Αθανασίου

Γκανά Μαρία Χα Δήμου

Δασκαλόπουλος Ιωάνης Νικολάου

Ζυγούρη Ευαγγελία σύζ. Αθανασίου

Ζωμένου Ειρήνη Χα Κων/νου

Κορκοβέλου Φωτεινή Γεωργίου

Κύρκος Δημήτριος Κων/νου

Μπαλταδούρου Αργυρώ σύζ. Γεωργίου

Μπομπορίδης Ιωάννης Φιλίππου

Ξηρομερίτης Γεώρργιος Ιωάννου

Ξηθάλης Αριστείδης Δημητρίου

Ξηθάλης Νικόλαος Δημητρίου

Πολύζος Χρήστος Νικολάου

Παλαντάς Αθανάσιος Δημητρίου

Παγουρόπουλος Χρήσ΄τος Νικολάου

Πονηρός Ευάγγελος Σταύρου

Πονηρός Παναγιώτης Δημητρίου

Πονηρού Κωνσταντία σύζ. Δημητρίου

Παπακυριαζή Ασπασία Χα Γεωργίου

Ρούσκας Γρηγόριος Γεωργίου

Ταξιαρχοπούλου Ζηνοβία Σπύρου

Τσούμος Γεώργιος Ιωάννου