(Πηγή Πληροφοριών: "Το πρώτο μαρτυρικό Χωριό της Ρούμελης", Ευθυμίου Χ. Ταλάντη, Άμφισσα 2001)
Πυρπόληση του χωριού
Ημερομηνία...26 Οκτωβρίου 1942
Καθ' όλη την διάρκεια της Ιταλογερμανικής κατοχής, πολλά είναι και τα θύματα απ? τον άμαχο πληθυσμό της πατρίδας μας, πού πλήρωσαν με την ζωή τους την εκδικητική μανία των κατακτητών. Θα ήταν λοιπόν μάλλον αφύσικο να μην έχει εξαργυρώσει ένα τέτοιο γραμμάτιο και η Σεγδίτσα.
Ένα γραμμάτιο αίματος ανάμεσα σε ανυποψίαστα και αθώα θύματα, που έχασαν την ζωή τους για να κατευνάσουν απλώς την μανία της «Άριας φυλής» που η δήθεν ανωτερότητά της, τους κατατάσσει στους πλέον βάρβαρους λαούς, οι οποίοι δεν διστάζουν να δολοφονήσουν και βυζανιάρικα μωρά στην αγκαλιά της μάνας τους, μόνο και μόνο ως δήθεν αντίποινα στις ενέργειες αυτού του λάου να διώξει τους δυνάστες από τον τόπο του.
Είναι καλοκαίρι του 1944, το αντάρτικο βρίσκεται πλέον στις δόξες του, αφού ο περισσότερος πληθυσμός της χώρας συμμετέχει με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο στο αντάρτικο. Ήδη υπάρχουν και οι πρώτες συγκρούσεις των αντάρτικων ομάδων μεταξύ τους, για την τελική μεταπολεμική επικράτηση, που δεν θα αργήσει να έρθει. Είναι ήδη γενική η αίσθηση ότι ο άξονας των Γερμανών δεν θα αντέξει για πολύ.
Ο ΕΛΑΣ, το μεγαλύτερο αντάρτικο σώμα στην περιοχή μας, επιχειρεί την 1 Ιουλίου του 1944 επίθεση κατά της πόλης της Άμφισσας, στην οποία βρίσκεται ακόμα Γερμανική φρουρά. Η επίθεση αυτή των ανταρτών αποκρούεται με πολύ δυσκολία από τους Γερμανούς. Δημιουργεί όμως φόβο και ανασφάλεια στην Γερμανική διοίκηση η οποία ζητά την βοήθεια από το Γερμανικό τάγμα που εδρεύει στη Γραβιά.
Στις 2 Ιουλίου του 1944 ξεκινά από την Γραβιά μια μηχανοκίνητη γερμανική δύναμη, προς ενίσχυση της γερμανικής δύναμης στην Άμφισσα. Η φάλαγγα ακολουθεί το στενό χωματόδρομο που συνδέει τη Λαμία με την Άμφισσα. Ένα δρόμο που έφτιαξαν οι Γάλλοι στα 1917 και αποτελεί ακόμα και σήμερα τη βασική αρτηρία που συνδέει Άμφισσα και το λιμάνι της, την Ιτέα, με την Λαμία, την Βόρεια Ελλάδα και τα καμποχώρια. Όσοι βρεθούν στο δρόμο τους, θα είναι για αυτούς εχθροί και υπεύθυνοι που δεν αφήνουν τον 3ο Ράιχ να επικρατήσει παντού. Λες και αυτός ο λαός δεν έχει την δικιά του ιστορία, τον δικό του πολιτισμό και θα έπρεπε να έρθουν αυτοί ως ανώτερη φυλή να υποτάξουν τους αμαθείς και κατώτερους λαούς. Λίγο έξω από την Γραβιά, εκεί κοντά στη διασταύρωση προς Βάριανη, στον Γκαστρωμένο βράχο. Η φάλαγγα των Γερμανών θα συναντήσει τους πρώτους ανυποψίαστους ¨Έλληνες. Είναι η εποχή που τα πάντα ανταλλάσσονται, όχι με χρήματα αλλά με άλλο είδος που η κάθε οικογένεια έχει σε περίσσευμα. Οι ανυποψίαστοι αυτοί πραματευτάδες, δεν θα παραμερίσουν από το δρόμο, σαν αντικρίσουν να ανεβαίνει η γερμανική φάλαγγα και θα είναι οι πρώτοι που θα θερίσουν τα γερμανικά εκείνη την μέρα. Η παρέα αυτή είναι όλοι Αμφισσείς, οι : Παναγιώτης Κ. Καραγιώργος, Ανάργυρος Παναγιώτας, Θεοχάρης Βασιλόπουλος και η γυναίκα του Γεωργίου Κοτσιμπού από την Άμφισσα.
Μετά το φονικό οι Γερμανοί συνεχίζουν την πορεία τους προς την Άμφισσα. Θα περάσουν τον αυχένα του 51 χλμ. της οδού Λαμίας ?Άμφισσας, με κάθε προφύλαξη και θα φτάσουν στο Χάνι. Οι Γερμανοί αμέσως αρχίζουν τα πυρά. Οι Γερμανοί, τους σκότωσαν όλους. Ο μόνος που επέζησε ήταν ένα μικρό παιδί που τραυματίστηκε στο πόδι. Για να σωθεί τρύπωσε σε ένα κέδρο και έκατσε εκεί τρεις μέρες.
Ο φόρος αίματος και εδώ δεν είναι λίγος. Είναι ίσως πιο πολύς με το αίμα των δύο ανήλικων παιδιών του Μήταλα. Την Βιολέτα που ήταν τότε έξι χρονών και την Μαρία που θήλαζε όταν η σφαίρα της έκοψε το νήμα της ζωής της. Και αυτός είναι ο κατάλογος με τους αμέριμνους Σεγδιτσιώτες: Νικόλαος Ι. ΜήταλαςΚωνσταντίνα Β. Παπαδήμα-Μήταλα Βιολέτα Ν. Μήταλα Γεώργιος Κ. ΣεγδίτσαςΕυθύμιος Α. Κασούτσας ο μοναδικός επιζών είναι ο Κώστας Παπαδήμας.
Καθώς η φάλαγγα προχωρά στο «μουκεχρί» θα συναντήσει τον Νικόλαο Μπελούμαση από την Τοπόλια, έτσι θα βρεθεί στο δρόμο των Γερμανών, που δεν εξαιρούν κανέναν που θα βρεθεί στον δρόμο τους. Ο Μπελούμπασης είναι γνωστός στους Γερμανούς που βρίσκονται στο φυλάκιο και γι?αυτό είναι ξεθερραμένος στο να περάσει από εκεί, αλλά δεν υπολόγισε την φάλαγγα που έρχεται από την Γραβιά. Τα αυτόματα των Γερμανών θα θερίσουν τον άτυχο Νικόλαο.
Αυτές οι γραμμές ας θεωρηθούν σαν ένα μνημόσυνο στις ψυχές αυτών των αθώων ανθρώπων και έχασαν την ζωή τους άδικα. Μια μαρμάρινη αναμνηστική πλάκα στον τόπο της τραγωδίας, θα ήταν ίσως επιβεβλημένη από τις αρχές της πόλης μας, για να θυμίζουν τις θυσίες του γένους στις νεότερες γενιές.